CAXIGUEIRO. Carmen González-Borrás
NACIDO en 1955 en Mondoñedo, Caxigueiro ponse en contacto coa cerámica a través da coñecida fábrica de Sargadelos, onde traballa durante uns anos. O labor na súa produción proporciónalle, sen dúbida, un dominio do oficio dentro das liñas de investigación coa porcelana e o reto coas altas temperaturas coas que Sargadelos contribuíu notablemente ao cambio producido desde os anos oitenta na obra artística de moitos ceramistas en todo o país. Ademais, e a través do Centro de Estudos Cerámicos, Caxigueiro ten a oportunidade de entrar en contacto con ceramistas e artistas do panorama internacional que acoden periodicamente a levar a realizar proxectos na devandita fábrica.
Como moitos outros artistas galegos, Caxigueiro decide, aínda que por pouco tempo no seu caso, saír de Galicia e trasladarse, grazas a unha bolsa, a Madrid para aprender novas técnicas, o cal leva a cabo co ceramista Alfonso D’Ors. Nese tempo, de 1984 até 1988, o seu interese artístico enmárcase dentro dunha corrente informalista que tivo lugar na pintura española que é desenvolvida posteriormente por un grupo de ceramistas. Para estes a cerámica convertíase en campo idóneo para plasmar calidades matéricas e obxectuais, usando placas con distintos relevos e sen ter que recorrer a outros medios, como fixera a pintura informal uns anos antes.
Este interese matérico tivo a súa lóxica, porque a cerámica neses anos está a espertar á súa integración na arte. As súas propiedades de poder recibir impresións, adoptar volumes de calquera índole e aspectos finais de coloridos próximos á pintura ou á escultura indistintamente, vana convertendo en materia expresiva que cativará a un número crecente de artistas que até a actualidade seguen experimentando con ela dentro das correntes artísticas.
Xunto á súa obsesión por expresarse, é decisiva a relación de Caxigueiro con artistas do seu contorno dedicados a outros campos. As características do territorio propician unha estreita relación e coñecemento entre eles. Así que nos anos oitenta serán de gran importancia as exposicións colectivas que se organizan en Lugo, Ourense e Ribadeo e que unen ás «Novas xeneracións», e «Artistas contemporáneos galegos» e tamén as repercusións que traerán os «Encontros galaico-portugueses» que fomentan especialmente a relación internacional co país veciño.
A finais dos anos oitenta Caxigueiro vai abandonando progresivamente o seu matiz expresionista e adéntrase en correntes conceptuais. En 1988 realiza a súa primeira instalación «Danza», formada por unha serie de placas rectangulares dispostas circularmente que conteñen a impresión en baixo relevo dun pé humano. A partir desta obra será habitual atopar nas súas instalacións unha narrativa particular á que se van supeditar os materiais que empregue. Isto será decisivo na evolución plástica do artista, pois a narrativa vai ser a que sustente a obra e o papel dos materiais estará en función da mesma. Desta maneira vai utilizar libremente resmas, ceras, produtos industriais e todo tipo de obxectos que contribúan a enriquecer a mensaxe.
Na súa poética xa se achan elementos antropolóxicos: nostalxias de usos e tradicións até preocupacións ecolóxicas políticas e sociais. Todo isto irao interpretando ao longo dos anos, pero é un dos trazos que perviven e definen particularmente o seu traballo.
Nos anos noventa a actividade de Caxigueiro ten unha proxección relevante. A súa participación en exposicións colectivas fóra de Galicia (Santander, Zaragoza, Talavera, Alcobendas, Manises, Alcora, Alarcón, Valdepeñas, Barcelona, Madrid ), tanto con ceramistas como con escultores doutros materiais, introdúceno en espazos profesionais, achegándolle unha visión do momento que vai definir a súa liña de actuación. Esta actividade compaxínaa con exposicións individuais en Madrid ou en cidades galegas, exclusivamente nas galerías Bacelos de Vigo, Pardo Bazán da Coruña, Clérigos de Lugo e a Sargadelos.
A partir deses anos, tres datos puntuais cobrarán importancia no traballo de Caxigueiro: o «obxecto atopado» como punto de partida creativo, a introdución da fotografía e a concepción seriada do traballo. Os artistas do século pasado na utilización do «ready-made» unían o interese pola descontextualización do obxecto ao de provocar a reacción do espectador, cuestionando así a natureza mesma da obra artística. O uso que Caxigueiro fai do «obxecto atopado» a diferenza daqueles, é integralo na narrativa da obra, aproveitando as calidades estéticas que para el posúe e converténdoo na materialización alegórica dunha idea que o artista expón bidimensionalmente a través de fotografías. Así pois, o obxecto convérteo na parte «real» da obra, no argumento da historia, dentro desa narrativa conceptual que o caracteriza e que sempre contén elementos dramáticos.
Cando Caxigueiro introduce a fotografía nas súas obras é sempre en combinación con outros medios e, como en cada ocasión, cada un dos empregados está en función da mensaxe plástica da obra. As fotografías achéganlle ese grao de realismo necesario para expresar o drama que o artista necesita. Nunhas ocasións completan, na súa mesma liña, o discurso trazado polos elementos tridimensionais. Noutras crean o contrapunto perfecto no xogo visual que o artista propón.
Desde os anos noventa existe o uso da seriación no traballo de Caxigueiro. Entre os elementos máis identificativos deses anos están os «Guerreiros», unhas formas enigmáticas de gres con acabado férreo que cobran aspecto de bunker, cun orificio irregular que acentúa o seu misterio. Dispostos en formación militar ou emprazados en compartimentos de ferro que lembran nichos, darán pé a unha serie de obras que adquiren connotacións bélicas. «Europa Terapia Puntual», de 1993-94, naceu a partir da impresión que lle producen ao artista as imaxes dos cadáveres da guerra de Bosnia. As súas investigacións ao redor da idea terrible da guerra orixinan unha serie de pezas que conteñen a súa motivación: o ser humano que sofre e morre e a arquitectura. A seriación e a utilización constante dos Guerreiros non impide a variación no aspecto final das obras, cuxos elementos se organizan en espazos horizontais, verticais ou transitables.
«O Bosque das ausencias» (1996) é o título doutra serie importante. Tomando a cerámica como elemento común e a poesía como punto de partida para desenvolver o traballo plástico, Caxigueiro integrará nesta serie elementos novos, como son a iluminación, con todo o que o deseño das lámpadas e o cableado comporta como parte da obra, así como as intervencións ambientais en espazos abertos. A serie reproduce uns rostros de aspecto fantasmagórico que se sitúan no chan dun espazo pechado para ser iluminados artificialmente ou se distribúen sobre postes de madeira ao longo dun bosque. En ambos os casos existe unha intencionalidade teatral que pasa a formar parte do discurso e que ten a súa orixe en emular os recursos utilizados polos cineastas. O seu interese por narrar lévao a estas inclusións, que se manterán constantes na súa traxectoria. Tamén á de poemas acompañando as pezas, así como ao tipo dos títulos que emprega, que, aínda que son abertos, si conteñen un ingrediente decisivo para interpretar unha parte da obra.
A serie «Xeografías» é de 1998. A maneira de traballar de Caxigueiro pode explicarse a través do esquema: IDEA- FORMA LITERARIA- FORMA PLÁSTICA- INTERVENCIÓN DO ESPAZO. Como ben describiu Antonio Garrido, «a idea transfórmase en poema literario e este á súa vez suxire un proxecto visual». A idea ten como sempre matices sociais e xira ao redor de opresor-oprimido: existen para o artista focos xeográficos onde teñen lugar os conflitos armados e as privacións de liberdades. A poesía é a forma literaria elixida. As palabras reproducidas nos debuxos da serie e no catálogo forman parte do todo estético. A forma plástica son montículos que na súa orografía van configurando as obras. A intervención do espazo prodúcese ao situalos sobre un dameiro que remarca ese carácter de espazo limitado, de punto localizado e concreto no que o artista concentra a atención. As distribucións son múltiples, achegando gran número de variacións sobre un mesmo tema.
«A linguaxe da memoria» (2000) reproduce unha seriación de libros de gres de aspecto calcinado esparexidos desordenadamente nun espazo sobre o chan e algúns andeis de ferro. A idea parte da destrución da Biblioteca de Saraxevo e ten unha intención de denuncia deste feito de barbarie contra a cultura dun pobo. En moitos dos libros poden lerse inscricións de nomes de cidades do mundo onde tamén ocorreron todo tipo de atentados. Caxigueiro uniuse con este traballo ao grupo de artistas que en todo o mundo se manifestaron contra este tema, contribuíndo a perseverar a memoria e xerando unha historia paralela á historia que destruíu.
Ademais das obras destacadas, a produción do artista é extensa e constante. Na actualidade, Caxigueiro traballa noutras propostas nas que o contido narrativo segue sustentando a obra e na súa materialización revélasenos un artista de gran personalidade inserido no tempo que vive e con plena liberdade na utilización de materiais, entre os cales a cerámica segue tendo aínda moito que dicir.
Máis información en Revista CERÁMICA *pagina 53 *num 53 14 *num 54 76 *num 58 62 *num 41 13 *num 51 16 *num 48 10 *num 65 75 *num 67 7 *num 71
Carmen González-Borrás. Revista Cerámica nº 91 2004